...a powstał on w 19 wieku, jeszcze za czasów proboszcza Józefa Stolarczyka (o którym sporo czytałam w książce „Sielankowanie pod Tatrami” Agnieszki Lisak). Wtedy jeszcze Zakopane było niewielką osadą – i na taki właśnie grunt trafił ksiądz Józef. Wytężona praca u podstaw przyniosła efekty – proboszcz szybko zyskał sobie przychylność górali. Wiernych przybywało, a kazania rozwijały ich umysły i ducha nie tylko w aspekcie wiary, ale też wiedzy o świecie. Ksiądz Stolarczyk zachęcał także miejscowych do przyjmowania letników i, tym samym, rozwoju tatrzańskiej turystyki;-).
Wracając do cmentarza – powstał on w 1851 roku przy istniejącym już wcześniej kościele. Usytuowany jest przy ulicy Kościeliskiej, najstarszej w całym Zakopanem. Skąd właściwie nazwa „Pęksowy Brzyzek”? Tuż obok płynie wartki potok Cicha Woda. W gwarze góralskiej słowo „brzyzek” oznacza urwisko nad potokiem, natomiast fragment ziemi, na której wybudowano cmentarz, podarował Jan Pęksa. Ot i zagadka rozwiązana:-).
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku nazywany jest również Cmentarzem Zasłużonych. Nie bez powodu – już od lat 20. XX wieku chowano tu tylko osoby, które przyczyniły się do rozwoju i popularyzacji Podhala. Znajduje się tu około 500 grobów, m.in. Tytusa Chałubińskiego, Stanisława Witkiewicza, Kazimierza Przerwy-Tetmajera czy Jana Sabały. Jest to także miejsce pamięci ratowników górskich i przewodników, bez których wielu ludzi nie poznałoby Tatr. Nagrobki to nierzadko prawdziwe dzieła sztuki – są tu rzeźbione w drewnie kapliczki i góralskie krzyże, motywy podhalańskie i ozdoby malowane na szkle. Wiele z nich wyszło spod ręki Władysława Hasiora – polskiego artysty związanego z Zakopanem.
Obok cmentarza stoi piękny kościółek pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, zbudowany w 1847 roku (wtedy jeszcze pw. św. Klemensa) i należący do Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Co ciekawe, w dniu 7 stycznia odprawiane są tu także bożonarodzeniowe nabożeństwa prawosławne. Zaraz obok możemy zobaczyć najstarszy obiekt sakralny Zakopanego – kaplicę śś. Świerada i Benedykta z 1810 roku.
