Przenosimy się na drugą stronę Wisły, do Janowca. Znajduje się tu znany na całą Lubelszczyznę zamek, którego bryłę widać ze wzgórza Albrechtówka w Mięćmierzu (część Kazimierza D.), a na przeciwległy brzeg możemy przedostać się promem – taka opcja funkcjonuje od kwietnia do listopada. Zamek w Janowcu ulokowany jest na skarpie wiślanej, został wzniesiony w pierwszej połowie 16 wieku w stylu późnogotycko-renesansowym. Jego fundatorem był Mikołaj Firlej, hetman wielki koronny. Przez kolejne 300 lat należał do wpływowych rodów Rzeczypospolitej, (m.in. do Lubomirskich) i zyskał miano jednej z najświetniejszych rezydencji magnackich w Polsce. Na zamku w Janowcu bywali liczni polscy królowie – Stefan Batory, Zygmunt III Waza czy Stanisław August Poniatowski, a także poeta Jan Kochanowski.
Trudne były późniejsze losy zamku. W 1656 r. zniszczyli go Szwedzi, z kolei w okresie wojen napoleońskich służył za magazyn wojskowy. Popadał w coraz większą ruinę. W latach 30. przed dalszą dewastacją uchronił go warszawiak Leon Kozłowski, który urządził tu niewielkie muzeum, a na południowym stoku wzgórza zamkowego założył winnicę. Niestety, dalsze plany Kozłowskiego zniweczyła II wojna światowa. W 1975 r. zamek trafił w ręce Skarbu Państwa, a w latach 1986-2024 znajdował się tu jeden z oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego (obecnie zabytek stanowi samodzielną instytucję kultury). W tzw. Domu Północnym, odbudowanej części budowli, można zobaczyć wystawę poświęconą dziejom zamku. A z krużganków rozpościera się piękny widok na okolicę.
Obok zamku, w parku krajobrazowym, znajduje się nieduży skansen. A jak skansen, to nie mogło nas tam zabraknąć! W drewnianym spichlerzu mieści się ciekawa wystawa etnograficzna. Ekspozycja nosi tytuł „Życie między dwoma brzegami” i prezentuje codzienność ludności zamieszkującej brzegi Wisły. Zobaczymy tu wyposażenie typowego gospodarstwa rybackiego, a także narzędzia i odzież używane przez flisaków. Wystawa jest wzbogacona o przykłady regionalnego malarstwa i rzeźby ludowej. Dużo ciekawych informacji prezentują plansze – opisane jest na nich m.in. jak wyglądała przestrzeń typowej dla regionu chaty, a także jakie były tradycje nadwiślańskiej społeczności żydowskiej (przed wojną, jak wiemy, licznej). Sporo dowiemy się również o ludowych wierzeniach związanych z przyrodą i jej cyklicznością. Spichlerz został przeniesiony do Janowca z Podlodowa – wsi oddalonej o około 50 km.
Najcenniejszym obiektem skansenu jest piękny dwór ze wsi Moniaki na Lubelszczyźnie. Został wybudowany w drugiej połowie 18 wieku. Drewniany (z modrzewia), dach ma kryty gontem, a ganek wsparty na kolumnach. Pierwotnie dwór należał do Jakuba Wierzbickiego, chorążego żytomierskiego, potem zakupiła go rodzina Zembrzuskich. Po II wojnie światowej mieściły się tu biura spółdzielni produkcyjnej i posterunek milicji. Do Janowca budynek trafił w 1977 roku i został zaadaptowany na muzeum. W środku zobaczymy jak wyglądały pokoje w ziemiańskich siedzibach regionu Lubelszczyzny. Ściany ozdabiają zdjęcia dworu przed wojną. Na poddaszu są natomiast pokoje gościnne – kto chętny na odpoczynek?
(2025; wycieczka z kwietnia 2023 r.)
